อิบนุฮัมซะฮฺอัลมัฆฺริบี่ย์ (ابن حَمْزَﺓَالمغربي)

อิบนุ ฮัมซะฮฺ อัลมัฆริบี่ย์ เป็นนักวิชาการในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 16 ที่มีความเจนจัดในวิชาคำนวณ ไม่ทราบปีที่เกิดและปีที่เขาเสียชีวิต เขามีเชื้อสายแอลจีเรีย และใช้ชีวิตช่วงหนึ่งในนครอิสตันบูลโดยศึกษาและเป็นครูสอนคณิตศาสตร์ เขาพูดภาษาตุรกี (เตอร์กิช) ได้ดี จนแต่งตำราภาษาตุรกีที่โด่งดังของเขาที่ชื่อ “ตุฮฺฟะฮฺ อัลอะอฺดาด ลิซะวี อัรรุชฺดิ วัซซะด๊าด”

 

นักบูรพาคดีบางคนแสร้งทำเป็นไม่รู้ถึงผลงานทางวิชาการของอิบนุ ฮัมซะฮฺ อัลมัฆริบี่ย์ เพราะนั่นจะทำให้พวกเขาจำต้องนำเสนอการมีส่วนร่วมอย่างสำคัญยิ่งของ อิบนุ ฮัมซะฮฺ อัลมัฆริบี่ย์ในวิชา Logarithm ซึ่งพวกเขาไม่ปรารถนาเช่นนั้น พวกเขายืนกรานว่า นาบิแอร์ ชาวสก็อตแลนด์ คือผู้คิดค้นที่แท้จริงของวิชา Logarithm และปฏิเสธบทบาทของอิบนุ ฮัมซะฮฺ อัลมัฆริบี่ย์โดยสิ้นเชิง ทั้งๆ ที่เขาคือผู้วางศิลาก้อนแรกๆ ของวิชานี้ พวกนักบูรพาคดีรู้ดีแก่ใจว่าวิชา Logarithm เป็นเนื้อหาสำคัญมากๆ ในวิชาคณิตศาสตร์ ด้วยเหตุนี้พวกเขาจึงไม่เห็นว่า เป็นผลดีแต่อย่างใดในการยอมรับถึงสิ่งที่นักวิชาการชาวอาหรับมุสลิมได้นำเสนอเอาไว้เกี่ยวกับเรื่องนี้

 

อิบนุ ฮัมซะฮฺ อัลมัฆริบี่ย์เป็นที่รู้จักกันว่ามีความโปร่งใสทางวิชาการ เขาจะอ้างและระบุถึงนักวิชาการที่เขาถ่ายทอดตลอดจนยอมรับถึงคุณูปการของนักวิชาการเหล่านั้น ซึ่งเขาอาศัยข้อมูลและทฤษฎีในการค้นพบวิชา Logarithm

 

ตำรา “ตุฮฺฟะตุ้ล อะอฺด๊าดฯ” ของอิบนุ ฮัมซะฮฺ นับเป็นตำราอ้างอิงสำคัญในวิชาคำนวณ ทั้งนี้เพราะเขาใช้วิธีการแบบใหม่ในการแบ่งบทต่างๆ ของตำราเล่มนี้ และค้นคว้าปัญหาในวิชาคำนวณซึ่งผู้คนในทุกวันนี้ยังคงใช้กันอยู่ อีกทั้งยังได้นำเสนอปัญหาต่างๆ ที่เกี่ยวกับพื้นที่และขนาดหรือปริมาตร

 

ในปัจจุบัน ความคิดที่ว่า อิบนุ ฮัมซะฮฺ อัลมัฆริบี่ย์ ได้ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างตัวเลขและเรขาคณิต ซึ่งนำไปสู่การค้นพบวิชา Logarithm เป็นความคิดที่ชัดเจนต่อหน้านักประวัติศาสตร์ในภาควิชาคณิตศาสตร์และนาบิแอร์นั้นมีส่วนสำคัญในการพัฒนาวิชาแขนงนี้ และนาบิแอร์กับเฮนรี่ บรอกซ์ ชาวอังกฤษ ทั้งสองคนคือผู้แรกที่วางตารางในวิชา Logarithm

 

มีความคลาดเคลื่อนในหมู่ผู้คนว่า รากศัพท์อันเป็นที่มาของคำ A Logarithm นั้นมาจากคำว่า Alguarisms คือ อัลคุวาริซมี่ยาตฺ ซึ่งอ้างถึง มุฮำมัด อิบนุ มูซา อัลคุวาริซฺมี่ย์ นักปราชญ์มุสลิมผู้ยิ่งใหญ่ โดยเข้าใจกันว่า อัลคุวาริซฺมี่ย์ เป็นนักวิชาการคนแรกที่มีผลงานในเรื่องนี้ ทั้งๆ ที่ข้อเท็จจริงนั้นปรากฏว่า อัลคุวาริซฺมี่ย์ไม่เคยมีส่วนร่วมในเรื่องนี้แต่อย่างใด และถ้าหากคำว่า Logarithm ถูกนำเอามาจากชื่อของอัลคุวาริซฺมี่ย์จริง ผู้ที่มีบทบาทสำคัญในวิชา Logarithm นั้นคือ ซินาน อัลฮาซิบ, อิบนุยูนุส อัซซ่อดะฟี่ย์, อิบนุ ฮัมซะฮฺ อัลมัฆริบี่ย์, นาบิแอร์ และบรอกซ์ วัลลอฮุอะอฺลัม