กรณีการซิกรุลอฮฺโดยใช้ลูกประคำ (ลูกตัสแบะหฺ)

“ประคำ” เป็นคำนาม หมายถึง ลูกกลมๆ ที่ร้อยเป็นพวงสำหรับเป็นเครื่องหมายการนับในการบริกรรมภาวนาหรือสำหรับใช้เป็นเครื่องราง (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2525 หน้า 500-501) ในที่นี้คำว่า “ประคำ” มุ่งหมายถึง ลูกกลมๆ ที่ร้อยเป็นพวงสำหรับเป็นเครื่องหมายการนับในการกล่าวซิกรุลลอฮฺ มิได้มุ่งหมายถึงเครื่องรางแต่อย่างใด ในภาษาอาหรับเรียกประคำว่า อัส-สุบหะฮฺ (السُّبْحَةُ) คือลูกกลมๆ ที่ร้อยเป็นพวงอย่างที่นิยมเรียกว่า “ลูกตัสแบะหฺ” (ภาษามลายูเรียกว่า (بواه تسبيح) แปลว่า ลูกตัสแบะหฺ)

 

 หลักเดิมที่เป็นสุนนะฮฺในการนับขณะทำการซิกรุลลอฮฺ เช่น การกล่าวสุบหานัลลอฮฺ , อัล-หัมดุลลาฮฺ , อัล-ลอฮุอักบัร อย่างละ 33 ครั้ง และการกล่าว ลาอิลาฮะอิลลัลลอฮฺ 100 ครั้ง เป็นต้น ให้นับจำนวนด้วยนิ้วมือข้างขวา เพราะมีอัล-หะดีษระบุว่า ท่านนบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม) เคยกล่าวกับบรรดาผู้หญิงว่า : “พวกเธอจงกล่าวตัสบีหฺ (สุบหานัลลอฮฺ) และพวกเธอจงผูก (หมายถึงนับจำนวน) ด้วยบรรดานิ้ว เพราะบรรดานิ้วนั้น (จะ) ถูกถามให้กล่าวถ้อยคำออกมา (ในวันกิยามะฮฺ)” (บันทึกโดยอบูดาวูด อัตติรฺมิซียฺ และอะหฺมัด)

 

ส่วนการนับจำนวนการกล่าวซิกรุลลอฮฺด้วยเม็ดในของอินทผาลัมและเม็ดกรวดเป็นต้น ก็ถือเป็นสิ่งที่ดี ปรากฏว่าส่วนหนึ่งจากเหล่าเศาะหาบะฮฺคือผู้ที่เคยกระทำสิ่งดังกล่าว และแท้จริงท่านนบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม) ก็เคยเห็นอุมมุลมุอฺมินีน (ท่านหญิงเศาะฟียะฮฺ บินตุ หุยัยฺ (ร.ฎ.)) เคยนับการกล่าวตัสบีหฺด้วยเม็ดกรวด แล้วท่านนบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม) ก็รับรองการกระทำนั้นแก่ท่านหญิง (กล่าวคือ ท่านนบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม) มิได้ห้ามท่านหญิงเศาะฟียะฮฺ (ร.ฎ.) ในการที่พระนางนับการกล่าวตัสบิหฺด้วยเม็ดกรวดเพราะถ้าหากการกระทำสิ่งดังกล่าวเป็นที่ต้องห้าม ท่านนบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวาสัลลัม) ก็จะห้ามอย่างแน่นอน แต่ท่านได้ชี้แนะให้ท่านหญิง (ร.ฎ.) กล่าวถ้อยคำที่ดีและง่ายกว่าการนับ)

 

และมีรายงานว่าท่านอบูฮุรอยเราะฮฺ (ร.ฎ.) ก็เคยนับการกล่าวตัสบีหฺด้วยเม็ดในของอินทผลัม ส่วนการกล่าวตัสบีหฺด้วยสิ่งที่ร้อยเป็นพวงเป็นต้นนั้น ผู้คนบางส่วนถือว่าเป็นสิ่งที่มักรูฮฺ บางส่วนก็ไม่ถือว่าเป็นมักรูฮฺ และเมื่อการมีเจตนาดีในสิ่งนั้น สิ่งนั้นก็ย่อมดีโดยไม่เป็นสิ่งที่มักรูฮฺ (มัจญ์มูอะฮฺ อัล-ฟะตาวา , อิบนุตัยมียะฮฺ เล่มที่ 11 ภาคที่ 22 หน้า 297)

 

และมีรายงานจากท่านอบูฮุรอยเราะฮฺ (ร.ฎ.) ว่า ท่านมีเชือกด้ายเส้นหนึ่งในเชือกด้ายเส้นนั้นมีอยู่ 1,000 ปม ท่านอบูฮุรอยเราะฮฺ (ร.ฎ.) จะไม่นอนจนกว่าจะกล่าวตัสบีหฺด้วยเชือกด้ายเส้นนั้น (หิลยะตุลเอาวฺลายาอฺ ; อบีนุอัยมฺ เล่มที่ 1 หน้า 383)

 

และมีรายงานในทำนองเดียวกันจากท่านสะอฺด์ อิบนุ อบีวักกอศ (ร.ฎ.) ท่านอบูสะอีด อัล-คุดรียฺ (ร.ฎ.) ท่านอบูเศาะฟียะฮฺ เมาวฺลาของท่านนบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม) และท่านหญิงฟาฏิมะฮฺ บินตุ อัล-หุสัยนฺ อิบนิ อะลี อิบนี อบีฏอลิบ (ร.ฎ.) และท่านอื่นๆ จากบรรดาเศาะหาบะฮฺและบรรดาอัต-ตาบิอีน ท่านอิบนุ หะญัร อัล-ฮัยตะมียฺ (ร.ฮ.) ถูกถามว่า : การใช้ลูกตัสบีหฺ (ประคำ) มีที่มาในสุนนะฮฺหรือไม่? ท่านตอบว่า ใช่ (หมายถึงมีที่มาในสุนนะฮฺ) และท่านกล่าวว่า : และจากนักปราชญ์บางท่าน (กล่าวว่า) การนับตัสบีหฺด้วยองคุลีนิ้วประเสริฐกว่าการนับด้วยลูกตัสบีหฺ (ประคำ) เนื่องจากมีหะดีษของท่านอิบนุ อุมัร (ร.ฎ.) ที่ระบุว่า “ฉันเคยเห็นท่านนบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม) นับการตัสบีหฺด้วยมือของท่าน”

 

นักปราชญ์บางท่านให้รายละเอียดว่า : หากผู้กล่าวตัสบีหฺปลอดภัยจากการนับผิดพลาด การนับด้วยองคุลีนิ้วของเขาจะดีกว่า หากไม่เป็นเช่นนั้น ลูกตัสบีหฺ (ประคำ) ก็ดีกว่า” (อัล-ฟะตะวา อัล-ฟิกฮิยะฮฺ อัล-กุบรออฺ ; อิบนุหะญัร อัล-ฮัยตะมียฺ เล่มที่ 1 หน้า 152)

 

อิมามอัช-เชาวฺกานียฺ (ร.ฮ.) กล่าวว่า : อัล-หะดีษ 2 บทหลังบ่งชี้ว่าอนุญาตให้นับการตัสบีหฺด้วยเม็ดในของอินทผลัมและเม็ดกรวด และเช่นกันการนับด้วยลูกตัสบีหฺ (ประคำ) เนื่องจากไม่มีสิ่งแบ่งแยก (นัยลุลเอาวฺฏ็อร ; อัช-เชาวฺการนียฺ เล่มที่ 2 หน้า 366)

 

จึงสรุปได้ว่า การนับการกล่าวซิกรุลอฮฺด้วยลูกตัสบีหฺ (ประคำ) เป็นสิ่งที่อนุญาตให้กระทำได้ ถึงแม้ว่าการนับด้วยองคุลีนิ้วมือจะประเสริฐกว่าก็ตาม (ดูรายละเอียดเพิ่มเติมในอัล-บะยาน ลิมา ยุชฺฆิลุลอัซฺฮาน ; ดร.อะลี ญุมอะฮฺ หน้า 233-236) ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความสะดวกของผู้ที่ทำการซิกรุลลอฮฺตลอดจนสภาพความจำและความแม่นยำของผู้นั้น เพราะในบางกรณีการใช้ลูกตัสบีหฺ (ประคำ) ก็ดีกว่า

 

ดังนั้นเมื่อมีตัวบทหลักฐานจากสุนนะฮฺและความเห็นของนักวิชาการระบุว่าเป็นสิ่งที่อนุญาตก็ย่อมไม่ถือว่าการนับตัสบีหฺด้วยลูกตัสบีหฺ (ประคำ) เป็นอุตริกรรม (บิดอะฮฺ) แต่อย่างใด

 

ส่วนกรณีการกล่าวโจมตีในทำนองว่า การใช้ลูกตัสบีหฺ (ประคำ) เป็นการเลียนแบบการกระทำของชนต่างศาสนา หรือเป็นสิ่งต้องห้าม การกล่าวโจมตีในทำนองนี้ถือเป็นความผิดพลาดและเป็นการสร้างความเข้าใจผิด เพราะการใช้ลูกตัสบีหฺ (ประคำ) ในการนับจำนวนคำกล่าวซิกรุลลอฮฺเป็นเพียงสื่อ (วะสีละฮฺ) และบรรดาสื่อนั้นมีข้อชี้ขาดของบรรดาเป้าหมายเป็นตัวกำหนด หากมีเป้าหมายดีตามบัญญัติของศาสนา สื่อนั้นก็ย่อมเป็นสิ่งที่ดี หากว่าสื่อที่ถูกใช้นั้นไม่ใช่เรื่องเฉพาะทางศาสนาแต่เป็นเรื่องสากลทั่วไปซึ่งในกรณีนี้ก็คือ “การนับจำนวน” โดยใช้สื่อก็คือเม็ดในของอินทผลัม เม็ดกรวด หรือลูกประคำก็ย่อมเป็นที่อนุญาตให้ใช้สื่อนั้นได้

 

แต่ถ้าเราอ้างเพียงแค่เหมือนกับการกระทำของชนกลุ่มอื่นว่าเป็นข้อชี้ขาดที่ห้ามกระทำ การใช้เครื่องขยายเสียง การใช้สื่อวิทยุ โทรทัศน์ จานดาวเทียม ฯลฯ ก็ย่อมไม่สามารถกระทำได้ เพราะชนกลุ่มอื่นที่มิใช่มุสลิมก็ใช้ในการสวดมนต์ ประกอบพิธีกรรม ถ่ายทอดสด หรือเผยแผ่ในเรื่องทางศาสนาของพวกเขาเช่นกัน

วัลลอฮุวะลียุตเตาฟีก