มารยาทของการโต้เถียงเชิงวิชาการ

มีชายคนหนึ่งมาหานักปราชญ์บางคนแล้วกล่าวว่า : ฉันต้องการโต้เถียงกับท่าน!

นักปราชญ์ผู้นั้นกล่าวว่า : ท่านต้องกำหนดเงื่อนไข 10 ประการเหนือตัวท่านเสียก่อน กล่าวคือ 

 1) อย่าโกรธ

2) อย่าเหนื่อยล้า

3) อย่าสำคัญตนผิด

4) อย่าด่วนตัดสินใจ

5) อย่าหัวเราะ

6) อย่าเอาคำกล่าวอ้างมาเป็นหลักฐาน

7) เมื่อเรายึดถือสาระสำคัญในตัวบทอัล-หะดีษ เป้าหมายของเราคือความเป็นมิตร

8) เมื่อเรายึดถือสาระสำคัญในทางปัญญา เราโอนอ่อนผ่อนตามเพื่อทำความรู้จัก

9) แต่ละฝ่ายจะต้องถือเอาความจริงเป็นสิ่งที่ตนตามหา ไม่ถือเอาการชนะคะคานเป็นเป้าหมาย

10) อย่าหันหน้าไปยังคนอื่นในขณะที่ฉันกำลังพูดอยู่กับท่าน

(จาก “กีมะตุซฺซุมัน อินดัล อุละมาอฺ” ; อับดุลฟัตตาหฺ อบูเฆาะดะฮฺ สำนักพิมพ์ ดารุลบะชาอิรฺ อัล-อิสลามียะฮฺ (เบรุต) พิมพ์ครั้งที่ 14 ค.ศ. 2010 หน้า 395)