وعليكم السلام ورحمة الله وبركاته
الحمدلله والصلاة والسلام على رسول الله وبعد
ในการละหมาดนั้น แต่ละรอกอะฮ์จะมีการรุกัวะอ์หนึ่งครั้ง (ยกเว้นการละหมาดคราส) และสุหญูด 2 ครั้ง หากเราท่องจำบทรำลึกที่มีรายงานมา (الأذكارالمأثورة) มากกว่า 1 สำนวน เราก็สามารถถล่าวสำนวนหนึ่งในการรุ่กัวะอ์ของรอกอะฮ์แรก หรือในการสุหญูดในแต่ละครั้งของรอกอะฮ์ได้โดยไม่ต้องรวมสำนวนของบทรำลึกที่มีมากกว่า 1 สำนวน พอทำรอกอะฮ์ที่สอง เราก็กล่าวอีกสำนวนหนึ่งในการรุกัวะอ์หรือในการสุหญูด 2 ครั้งของรอกอะฮ์ที่สองโดยไม่ต้องรวมสำนวนอื่น กรณีนี้ไม่มีข้อขัดแย้งระหว่างนักวิชาการเท่าที่ทราบ
แต่ถ้าเราจะกล่าวบทรำลึกรวมกันมากกว่า 1 สำนวนในการรุกัวะอ์ครั้งเดียวหรือในการสุหญูดทั้ง 2 ครั้ง กรณีนี้นักวิชาการมีความเห็นต่างกัน
อิมามอัน-นะวาวีย์ (ร.ฮ.) มีทัศนะว่าสามารถกระทำได้และถือเป็นสิ่งที่ดี เพราะไม่มีหลักฐานมาระบุห้ามว่ามิให้รวมมากกว่า 1 สำนวน และเป็นการกระทำที่ครอบคลุมและไม่ทำให้พลาดในการใช้สำนวนอื่นๆ ที่มีรายงานนั้นด้วย
แต่ชัยคุลอิสลาม อิบนุตัยมียะฮ์ (ร.ฮ.) เห็นว่า ไม่สมควรที่จะกระทำเช่นนั้น เพราะท่านนบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม) จะกล่าวสำนวนนี้ครั้งหนึ่ง และกล่าวสำนวนนั้นอีกครั้งหนึ่ง โดยไม่มีรายงานระบุว่า นบี (ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม) จะกล่าวสำนวนรวมกันมากกว่า 1 สำนวนในครั้งเดียว ชัยค์ อัล-อัลบานีย์ (ร.ฮ.) ก็เห็นด้วยกับทัศนะนี้
กระนั้นทั้ง 2 คำกล่าว (คือที่ว่าส่งเสริมให้กล่าวรวม กับที่ว่าให้แยกในการนำมากล่าว) ก็เป็นเพียงทัศนะของนักวิชาการ มิใช่เป็นตัวบทที่ชี้ชัดในเรื่องนี้ จึงถือว่าเป็นเรื่องของความสะดวกและเปิดกว้างที่สามารถกระทำได้ตามความเหมาะสม เพราะบทรำลึกที่มีรายงานสำนวนหลากหลายเป็นผลมาจากลักษณะการรายงาน (ริวายะฮ์) ที่หลากหลายด้วยสายรายงาน ในบทหนึ่งมีสำนวนว่าอย่างนี้ แต่บทเดียวกันนี้มีเพิ่มเติมหรือมีสำนวนเพิ่มจากอีกสายรายงานหนึ่งซึ่งเป็นสายรายงานที่เชื่อถือได้ ก็ย่อมไม่ห้ามในการนำสำนวนที่สมบูรณ์จากหลายสายรายงานมารวมกันในการกล่าว
และเป็นที่สังเกตได้ว่า ชัยค์ อัล-อัลบานีย์ (ร.ฮ.) ก็มักระบุสำนวนเพิ่มเติมจากสายรายงานอื่นมาประกอบในสำนวนหลักที่รายงาน ซึ่งการรวมสำนวนจากสายรายงานอื่นๆ เข้ามาประกอบถ้อยคำของบทรำลึกก็ไม่ต่างอะไรจากการกล่าวสำนวนของบทรำลึกที่มากกว่าหนึ่งแบบในคราเดียวกัน แล้วจะบอกว่าห้ามกล่าวรวมมากกว่า 2 แบบได้อย่างไรกัน
والله أعلم بالصواب