อิหม่ามฆอซาลีกับท่านอิบนุตัยมียะห์คือใคร

[อับดุลเลาะ]

 
ประการแรกอยากทราบว่าท่านอิบนุตัยมียะห์คือใคร? เป็นนักฟิกหรือหะดีษหรืออุศูล? มีบทบาทอย่างไร? สังกัดมัสหับไหม? มีอะกีดะห์อย่างไร ทำไมมีพี่น้องบางกลุ่มชอบอ้างและให้การยกย่อง จริงหรือที่อุลามาอฺร่วมสมัยกับท่านทำการตักฟีรท่าน ด้วยสาเหตุอะไร ถึงขั้นสั่งประหาร
ประการที่สอง อิหม่ามฆอซาลี คือใคร? เป็นนักฟิกหรือหะดีษ? มีบทบาทอย่างไร? สังกัดมัสหับไหน? มีอะกีดะห์อย่างไร?
ประการที่สาม การให้คำนำหน้าว่าชัยคุลอิสลาม หรืออิหม่ามกับผู้รู้ หมายถึงอะไร อย่างไหนมีเกียรติกว่า เช่น การใช้กับอิหม่ามฆอซาลี แล้วทำไมเขาไม่เรียกชัยค์คุลอิสลามฆอซาลีบ้าง หรือชัยคุลอิสลามอัลชาฟีอีบ้าง
  วัสลาม

[อาลี เสือสมิง]

وعليكم السلام ورحمة الله وبركاته

อิมาม อบูหามิด มุฮัมมัด อัล-เฆาะซาลียฺ (ร.ฮ.) เสียชีวิตปี ฮ.ศ. 505 / ค.ศ. 1111 เป็นนักปรัชญา นักมุตะกัลลิม และนักศูฟียฺ ตลอดจนเป็นนักวิชาการฟิกฮฺในมัซฮับอัช-ชาฟิอียฺ ถือกำเนิดที่เมืองฏูส ปี ฮ.ศ. 450 เป็นลูกศิษย์ของอิมามอัล-หะเราะมัยนฺ อบุลมะอาลียฺ อัล-ญุวัยนียฺ (ร.ฮ.), เคยเป็นอาจารย์สอนอยู่วิทยาลัยอัน-นิซอมียะฮฺ แห่งนครแบกแดด ภายหลังได้หันสู่วิถีของศูฟียฺ และเดินทางเยือนกรุงดามัสกัส, กรุงไคโร, นครมักกะฮฺ และกลับสู่แคว้นนัยสาบูรฺ และเสียชีวิตที่เมืองฏูส


อิมามอัล-เฆาะซาลียฺ (ร.ฮ.) แต่งตำรามากมายในหลากหลายสาขาวิชา อาทิ อัล-บะสีฏ, อัล-วะสีฏ, อัล-วะญีซฺ (ในภาควิชาฟิกฮฺ) อัล-มุงกิซ มินัฎเฎาะลาล, อัล-อิกติศอด ฟิล อิอฺติกอด, มินฮาญุลอาบีดีน, ตะฮาฟุต อัล-ฟะลาสิฟะฮฺ, อัล-อัรฺบะอีน ฟี อุศูลิดดีน, มิชกาตุลอันวารฺ, อิลญามุล อะวาม อันอิลมิลกะลาม, ยากูต อัต-ตะอฺวีล ฟี ตัฟสีรฺ อัต-ตันซีล (ภาควิชาตัฟสีรฺ), อัล-มะกอศิด, อัล-อะมาลียฺ ฯลฯ  ตำราที่โด่งดังของท่านและเป็นที่รู้จักกันมากที่สุด คือ ตำรา “อิหฺยาอฺ อุลูมิดดีน” เป็นตำราที่รวบรวมศาสตร์หลายแขนงเข้าไว้ด้วยกัน


อิมามอัล-เฆาะซาลียฺ (ร.ฮ.) สังกัดมัซฮับอัช-ชาฟิอียฺ และมีอะกีดะฮฺตามแนวทางของกลุ่มอะชาอิเราะฮฺ มีบทบาทสำคัญในการปกป้องแนวทางของกลุ่มอะชาอิเราะฮฺ และเขียนตำราหักล้างแนวทางของพวกนักปรัชญาและกลุ่มอัล-บาฏินียะฮฺ ตลอดจนเขียนตำราในวิชาตะเศาวุฟ อีกหลายเล่มด้วยกัน


อิมามตะกียุดดีน อบุลอับบาส อะหฺมัด อิบนุตัยมียะฮฺ อัล-หัรฺรอนียฺ (ร.ฮ.) ถือกำเนิดในปี ฮ.ศ. 661 ณ เมืองหัรฺรอน แคว้นอัล-ญะซีเราะฮฺ ปู่ของท่านคือมัจญ์ดุดดีน อบุลบะเราะกาต อับดุสสลาม (เสียชีวิต ฮ.ศ. 652) อิมามอัซ-ซะฮฺบียฺ (ร.ฮ.) กล่าวถึงปู่ของท่านอิบนุ ตัยมียะฮฺ ว่า : เขาเป็นอิมามที่พรั่งพร้อมใร้ผู้เสมอเหมือนในยุคสมัยของเขา เป็นหัว (ผู้นำ) ในวิชาฟิกฮฺ, อุศูลุลฟิกฮฺ, ชำนาญในวิชาหะดีษ และความหมายของอัล-หะดีษ, สำหรับเขามีความเชี่ยวชาญสันทัดในการรู้ถึงกิรออาตฺ และตัฟสีรฺ (มะอฺริฟะฮฺ อัล-กุรฺรออฺ อัล-กิบารฺ 2/654)



บิดาของตะกียุดดีน อิบนุตัยมียะฮฺ คือ อัช-ชิฮาบ อับดุลหะลีม อิบนุ อับดิสสลาม ถือกำเนิดในปี ฮ.ศ. 627 และเสียชีวิตในปี ฮ.ศ. 682 อิมามอัซ-ซะฮฺบียฺกล่างถึงอัช-ชิฮาบว่า : เป็นผู้มีความรู้หลายแขนง...กลายเป็นชัยคฺของเมืองหัรฺรอน เป็นหากิม และเคาะฏีบของเมืองนั้น หลังการเสียชีวิตของผู้เป็นบิดา (อัล-อิบัรฺ 3/349-350)


ท่านอิมามอิบนุ ตัยมียะฮฺ ศึกษากับนักวิชาการเป็นจำนวนมาก เช่น ชะเราะฟุดดีน อัล-มักดิสียฺ เคาะฏีบและมุฟตียฺในมัซฮับอัช-ชาฟีอียฺ ประจำนครดามัสกัส, มุฮัมมัด อิบนุ อับดิลเกาะวียฺ อัล-ฟะกีฮฺ อัล-มุหัดดิษ อัน-นะหฺวียฺ (เสียชีวิต ฮ.ศ. 699), ตะกียุดดีน อัล-วาสิฏียฺ อัล-หัมบะลียฺ และท่านอื่นๆ ซึ่งมีมากกว่า 200 คน


ชัยคฺชะเราะฟุดดีน อัล-มักดิสียฺ ได้อนุญาตให้ท่านอิบนุตัยมียะฮฺทำการฟัตวาขณะที่ท่านอิบนุตัยมียะฮฺมีอายุได้ 19 ปี (อัล-บิดายะฮฺ วัน-นิฮายะฮฺ 13/341, อัล-อุกูด หน้า 4)


และท่านเป็นอาจารย์สอนที่สถาบันดารุลหะดีษ อัส-สุกกะรียะฮฺต่อจากบิดาของท่าน ส่วนหนึ่งจากบรรดาสานุศิษย์ของท่านคือ อิบนุ อัล-ก็อยยิม, มุฮัมมัด อิบนุ อะหฺมัด อัซ-ซะฮะบียฺ, ยูสุฟ อิบนุ อับดิรฺเราะหฺมาน อัล-มิซซียฺ, อิสมาอีล อิบนุ อุมัร อิบนุกะษีรฺ เป็นต้น ท่านแต่งตำรามากกว่า 300 เล่ม


ท่านอิบนุตัยมียะฮฺ (ร.ฮ.) เป็นนักวิชาการที่มีส่วนสำคัญในการนำผู้คนและกองทหารสู้รบกับพวกตะตาร์ (มองโกล) อยู่หลายครั้ง ท่านสังกัดมัซฮับอัล-หัมบะลียฺ และมีอะกีดะฮิตามแนวทางอัศหาบุลหะดีษ หรือแนวทางของสะลัฟ เหตุนี้คนที่อ้างว่าถือตามแนวทางสะลัฟจึงชอบอ้างทัศนะของท่านและให้การยกย่อง อิบนุ ตัยมียะฮฺ (ร.ฮ.) ถูกกล่าวหาและถูกปรักปรำในหลายเหตุการณ์ตลอดจนถูกคุมขังหลายหน และส่วนใหญ่ผู้ที่กล่าวหาท่านจะเป็นบรรดานักวิชาการกลุ่มอะชาอิเราะฮฺ บรรดากอฎียฺและมุฟตียฺต่างมัซฮับ ตลอดจนบรรดาผู้ที่นิยมตามแนวทางอัฏ-เฏาะรีเกาะฮฺ อัศ-ศูฟียะฮฺ



ส่วนหนึ่งจากตำราอะกีดะฮฺที่ท่านอิบนุตัยมียฮฺ (ร.ฮ.) เขียนไว้คือ “อัล-หะมะวียะฮฺ” ถูก อัล-กอฎียฺ ญะลาลุดดีน อิบนุ หิสามิดดีน อัล-หะนะฟียฺ (เสียชีวิต ฮ.ศ. 745) ตัดสินว่าใช้ไม่ได้โดยให้คนออกป่าวประกาศให้รู้กัน แต่อะมีรฺ สัยฟุดดีน ญาฆอน ส่งคนไปเฆี่ยนผู้ประกาศ ต่อมาอัล-กอฎียฺ อิมามมุดดีน อัล-กอซวัยนียฺ อัช-ชาฟิอียฺ ซึ่งดำรงตำแหน่งแทนอัล-กอฎียฺ บัดรุดดีน อิบนุ ญะมาอะฮฺ ได้อภิปรายและถกเถียงอะกีดะฮฺในตำราอัล-หะมะวียะฮฺ ท้ายที่สุด อัล-กอฎียฺ อิมามุดดีน ก็ประกาศว่า “ทุกคนที่พูดจาถึงชัยคฺ อิบนุ ตัยมียะฮฺ จะต้องถูกลงโทษ (ตะอฺซีรฺ) (ดู อัล-อุกูด หน้า 202)



นอกจากนี้ยังมีกรณีเกี่ยวกับตำราอะกีดะฮฺ อัล-วาสิฏียะฮฺ ในครั้งนี้มีชัยคฺ เศาะฟียุดดีน อัล-ฮินดียฺ เข้าร่วม แต่การอภิปรายก็จบลงด้วยดี มีบุคคลมากมายที่กล่าวหาอิบนุ ตัยมียะฮฺว่ามีอะกีดะฮฺเสียหาย เป็นอุตริชน (เช่น ชัยคฺ นัศร์ อัล-มัมบะญียฺ, อัล-กอฎียฺ อิบนุ มัคลูฟ อัล-มาลิกียฺ) หากจะกล่าวถึงเรื่องนี้ก็เห็นทีจะยืดยาว



สรุปก็คือ อิบนุ ตัยมียะฮฺ (ร.ฮ.) ถูกกล่าวหาหลายเรื่อง โดยเฉพาะเรื่องตัจญ์สีม นับตั้งแต่ท่านยังมีชีวิตอยู่จวบจนปัจจุบัน และใครที่เขียนในเชิงบวกเกี่ยวกับเรื่องราวของท่าน (อย่างที่ผมเขียนนี่ก็คงใช่) ก็จะถูกกล่าวหาไปด้วยว่าเป็นพวกนอกรีต เป็นวะฮฺฮาบียฺ เป็นต้น แค่เขียนประวัติของอิมามเฆาะซาลียฺ (ร.ฮ.) สั้นกว่าประวัติอิบนุ ตัยมียะฮฺ (ร.ฮ.) ก็คงไม่พ้นโดนกล่าวหาอีกเช่นกัน



หากเราศึกษาถึงอัตชีวประวัติของบรรดานักปราชญ์ผู้เรืองนาม เราก็จะพบว่าการกล่าวหาและการตัดสินจากผู้คนที่อยู่ร่วมสมัยและคนในสมัยหลังที่มีต่อบรรดานักปราชญ์ผู้เรืองนามเหล่านั้นมีปรากฏอยู่เสมอ เช่น


อิมามอัช-ชาฟิอียฺ (ร.ฮ.) ก็เคยถูกกล่าวหาว่าสมรู้ร่วมคิดกับกลุ่ม อัล-อะละวียูน (ชีอะฮฺ) ในยะมัน และผู้ที่นิยมคลั่งใคล้ (ตะอัศศุบ) ในมัซฮับ-อัล-หะนะฟียฺ ก็เคยกุหะดีษโจมตีท่าน พวกนะวาศิบก็กล่าวหาว่าท่านเป็นรอฟิฎียฺ,


อิมามอะหฺมัด อิบนุ หัมบัล (ร.ฮ.) ก็ถูกพวกมัวะตะซิละฮฺกล่าวหาท่านจนท่านต้องถูกคุมขังและถูกเฆี่ยน,


อิมามอัล-บุคอรียฺ (ร.ฮ.) ก็เคยถูกกล่าวหาในเรื่อง คอลกุ้ อัฟอาล อัล-อิบาด,


อิมามอัล-หากิม (ร.ฮ.) เจ้าของตำรา อัล-มุสตัดร็อก ก็เคยถูกกล่าวหาว่านิยมในแนวทางของพวกชีอะฮฺ,


อิมามอัล-กุชัยรียฺ (ร.ฮ.) ก็ถูกพวกมัวะอฺตะซิละฮฺและกลุ่มหะนาบิละฮฺ กล่าวหาท่าน,


อิมามอัน-นะวาวียฺ (ร.ฮ.) ก็ถูกอบุล อะลาอฺ อัล-บุคอรียฺ กล่าวหาว่าเป็นพวกซอฮิรียฺและห้ามมิให้อ่านตำราของท่าน,


อิมามอัล-เฆาะซาลียฺ (ร.ฮ.) ก็ถูกกล่าวหาในสมัยพวกอัล-มุรอบิฏูน เรืองอำนาจและสั่งเผาตำรา “อัล-อิหฺยาอฺ” ของท่าน,


อิมามอัฏ-เฏาะบะรียฺ (ร.ฮ.) ก็เคยถูกกล่าวหาว่านิยมในแนวทางของพวกชีอะฮฺ,


ชัยคฺ อิบนุ อะเราะบียฺ อัฏ-ฏออียฺ นักศูฟียฺผู้ยิ่งใหญ่ก็ถูกกล่าวหาว่าเป็นกาฟิรฺ กลุ่มที่เยินยอและชื่นชมท่านก็เรียกท่านว่า “อัช-ชัยคฺ อัล-อักบัรฺ” ส่วนพวกที่โจมตีท่านก็เรียกท่านว่า “อัช-ชัยคฺ อัล-อักฟัรฺ”,


กลุ่มอะชาอิเราะฮฺก็โจมตีกลุ่มวะฮฺฮาบียฺว่าเป็นพวกหลงผิด เป็นพวกมุญัสสิมะฮฺ มิใช่อะฮฺลุสสุนนะฮฺ วัล-ญะมาอะฮฺ,
ชัยคฺ อับดุลลอฮฺ อัล-ฮะเราะรียฺ อัล-หะบะชียฺ ก็แต่งตำรา “อัล-มะกอลาตฺ อัส-สุนนียะฮฺ ฟี กัชฟิ เฎาะลาลาต อะหฺมัด อิบนิ ตัยมียะฮฺ” โจมตีท่าน อิบนุตัยมียะฮฺ (ร.ฮ.) ว่าเป็นผู้หลงผิด,


ชัยคฺ อัล-เกาษะรียฺ และชัยคฺ อัส-สักก็อฟ ก็กล่าวหา ชัยคฺ มุฮัมมัด นาศิรุดดีน อัล-อัลบานียฺ, บรรดาลูกศิษย์ของชัยคฺอัล-อัลบานียฺก็กล่าวหาชัยคฺอัล-เกาษะรียฺ และอัส-สักก็อฟ


กลุ่มวะฮฺฮาบียฺก็โจมตีว่า กลุ่มอะชาอิเราะฮฺและมาตุรีดียะฮฺไม่ใช่อะฮฺลุสสุนนะฮฺ วัล-ญะมาอะฮฺ,


ชัยคฺ อัล-เฟาวฺซาน ก็เคยเขียนหนังสือโจมตีชัยคฺ มุฮัมมัด อะลี อัศ-ศอบูนียฺ เจ้าของตำรา “ศอฟวะฮฺ อัต-ตะฟาสีรฺ”


กลุ่มคณะใหม่ในบ้านเราก็กล่าวหากลุ่มคณะเก่าว่าเป็นพวกกระทำอุตริกรรม (บิดอะฮฺ) และเป็นพวกหลงผิด,


กลุ่มคณะเก่าก็โจมตีกลุ่มคณะใหม่ว่าเป็นพวกนอกรีต,


กลุ่มอัส-สะละฟียูนและแนวร่วมก็กล่าวหาอาจารย์ดิเรกกุลสิริสวัสดิ์ ว่าเป็นพวกก็อดยานียฺ และโจมตีกลุ่มอิควานนุลมุสลิมีน



เยอะแยะตาแป๊ะไก่ สารพันข้อกล่าวหา จนอาจกล่าวได้ว่า ไม่มีนักวิชาการคนใดรอดพ้นจากข้อกล่าวหาจากฝ่ายตรงกันข้ามเลยก็ว่าได้ จนดูเหมือนว่าสังคมมุสลิมในทุกวันนี้อยู่ในวังวนของการกล่าวหาและการกล่าวอ้าง ตลอดจนเลยเถิดไปถึงขึ้นตักฟีรและการตัดสินเรื่องนรกให้แก่ฝ่ายตรงกันข้าม เรื่องก็เป็นเช่นนี้แหล่ะ



ส่วนที่ถามมา คำนำหน้า “ชัยคุลอิสลาม” หรือ “อิมาม” อย่างไหนมีเกียรติกว่า จริงๆ แล้วไม่มีอะไรมากหรอก อัล-หาฟิซฺ อิบนุ นาศิริดดีน อัด-ดิมัชกียฺ (เสียชีวิต ฮ.ศ. 842) ท่านกล่าวว่า ผู้ใดเป็นอิมามในด้านวิชาการ มีความรู้อย่างเอกอุ ก็ล้วนแล้วแต่มีสิทธิอันชอบในการขนานนามผู้นั้นว่า “ชัยคุลอิสลาม” ทั้งสิ้น เพียงแต่การเรียกคำๆ นี้มีความหมายมัชฮู็รสำหรับผู้ที่ถูกเรียกหรือว่าไม่มัชฮู็ร เท่านั้น



ดังนั้น อิมามอัช-ชาฟิอียฺ (ร.ฮ.) ก็คือชัยคุลอิสลาม นั่นเอง เพราะท่านเป็นอิมามมุจญตะฮิด มุฏลัก ส่วนอิมามอัล-เฆาะซาลียฺ (ร.ฮ.) นั้น ที่มัชฮู็รแล้วจะเรียกท่านว่า “หุจญะตุลอิสลาม” ถึงแม้ว่าท่านจะถูกเรียกว่า “ชัยคุลอิสลาม” ก็ได้ เพียงแต่ไม่มัชฮู็รเท่านั้น ส่วนท่านอิบนุตัยมียะฮฺ (ร.ฮ.) นั้นเป็นที่มัชฮู็รในการเรียกท่านว่า “ชัยคุลอิสลาม” แต่เนื่องจากคนที่เกลียดชังท่านไม่ชอบการเรียกขานเช่นนี้ เลยเถิดจนถึงขั้นที่ว่า ผู้ใดเรียกอิบนุตัยมียะฮฺว่าชัยคุลอิสลามผู้นั้นเป็นกาฟิรฺ ละหมาดตามหลังผู้นั้นใช้ไม่ได้ และผู้ที่ตัดสินเช่นนี้ก็คือ อบุลอะลาลฺ อัล-บุคอรียฺ ซึ่งเป็นเหตุให้อัล-หาฟิซฺ อิบนุ นาศิริดดีน อัด-ดิมัชกียฺ (ร.ฮ.) แต่งหนังสือ “อัรฺรอดดุลวาฟิรฯ” ตอบโต้และหักล้างการกล่าวอ้างของ อบุลอะลาอฺ อัล-บุคอรียฺ



การเขียนหนังสือ “อัรฺรอดดุลวาฟิรฺฯ” ของอัล-หาฟิซ อัด-ดิมัชกียฺ ซึ่งเป็นนักปราชญ์คนสำคัญในมัซฮับ-อัช-ชาฟิอียฺ เพื่อปกป้องท่านชัยคุลอิสลาม อิบนุ ตัยมียะฮฺ คือสิ่งที่ยืนยันได้ว่า นักปราชญ์ในมัซฮับอัช-ชาฟิอียฺมีท่าทีอย่างไรต่อท่านชัยคุลอิสลาม อิบนุ ตัยมียะฮฺ ทั้งๆ ที่อยู่กันคนละมัซฮับ และการปกป้องอิบนุ ตัยมียะฮฺ (ร.ฮ.) ของท่านอัล-หาฟิซ อัด-ดิมัชกียฺ จะถูกกล่าวหาจากบรรดากลุ่มที่เป็นศัตรูกับท่านอิบนุ ตัยมียะฮฺ (ร.ฮ.) ว่าเป็นพวกนอกรีต และมีอะกีดะฮฺผิดเพี้ยนหรือไม่ อันนี้ไม่ขอเดา แต่ผมขอเจริญรอยตามแนวทางของนักปราชญ์ในมัซฮับอัช-ชาฟิอียฺท่านนี้ ใครจะกล่าวหาว่าผมเป็นวะฮฺฮาบียฺก็เชิญ !

والله ولي التوفيق